School hropazy lyu lei kawpa ta Bench nata Desk hmô
awpa y mah vei, pachutuhpenawh Office liata kuhva nie ta chahnamei pazy pâ ta
phei chalyu ngâkawpa chhao hmo awpa y mâh vei. School to va ngia sila,
school hâti
nah ta ama roh chakhyna hmô awpa a y cheingeih aw - School pâchhôh
nata Desk lia. Chadei châ vei, school tlô chy lia maih ta Signboard lia tlyma;
school hmia liata tlyma ama school moh, motto nata hmo hropa kha nata khazy tlyma a ro chyu aw. School ama pahy tua noh vaw
kiah parohpa nata vaw kiahthiepa nah chhao bie a chho ei ta, vaw kiah parohpa
nah deikua sukha lia y pahmao ei ta, chapaw thokha a hnôh chai lia ama tyuh heih aw. Chatacha, vaw kiathiehpenawh mo chakhie cha-ei ei ta, a châh ta a paro ka che ta thokha pahnei pyu theipa chhao a y aw. A palaihsasa viapa nata a pasatliasa viapa thokha nah chhao "vaw kiah thiehpa nah lia hmiphapa ama y ma?" tah palôhru ei ta; thokha ta "ahmipha dâh; a chhie lei hra; kho a pao dâh he paw/nô he la" vaw tah ngâkawpa chhao ama y chyu aw.
Anodeikua, School sâkha lia
deikua Desk nata Bench cha rei lei, Blackboard chhiehrupa hmah hmô awpa y mâh
vei. School ruapa, teacher nah y mah leipa nata chhaichhi hmobao ruapa ta
school ama pahy. Cha school harâpa cha Public Private Primary School, Khôpai
a châ. Cha liana cha Cl – IV kiah bâ hra awpa ta 2007 lia ei
pazao hra kei chhao, Cl – IV nah zydua he maluh pahrawh( 10) eima pha. Chanô
pano (2) : LC. Ngôrili nata K. Ngôhna,
Chapaw pasari(7) : C. Augustin. K. Beihâzi,K. Varahnia, LC. Chhuakhai,
B.Beiryrao, HC. Beirangia nata J.
Beikuzô zy eima châ.
Eima khih (Khôpai) he khihro râhhropazy a chuna lâ liata atlu lei kaw pita, B.A hmah atlia ta liata eima hnei tah sala pachawparaw tu ngyu va na aw. Chavâta Kô 2007 liana kha eima khih nôpaw nahzy ta Primary School sâkha padua chhi via awpa ta bietluna vaw tao ei ta, primary school sâkha a vaw pôh via haw – Khôpai khih liata.
Eima khih (Khôpai) he khihro râhhropazy a chuna lâ liata atlu lei kaw pita, B.A hmah atlia ta liata eima hnei tah sala pachawparaw tu ngyu va na aw. Chavâta Kô 2007 liana kha eima khih nôpaw nahzy ta Primary School sâkha padua chhi via awpa ta bietluna vaw tao ei ta, primary school sâkha a vaw pôh via haw – Khôpai khih liata.
Pachtuh awpa nah ama la no chhao Merit base ta ama la, Written test
ama hnei khai tawhta ama tly papuapa nahzy cha : Benjamin Chozah (H/M), J.
Hneichhua, Marshal K. Duasa, J. Vabeichatlai, LC. Beichhitha (L), Hc. Teisa
nata K. Laizi zy ama châ. Khih-tlâh châta tlawkha hmah hlao leipa ta ama thaina
nata sona zy i leipa ta Khôpai sawzy châta
tahpa ta ama vaw pua. A rôhnah dâh la, râh kyhpachâtuhpa atah penawh he
hawhpa hoh lei awpa ama zai thlâh ha nahta ei pangiasa cha maw. Kha daihti no kha Cl-IV nata Cl-VII Board exam a châ chy no kha
a châ. Khôpai tawhta Board liata 1st a pass hapa he rei awpa ama sôh
dâh tyh; kha daihti no khawh pass chhao hmah a rainao vei. 1ST liata
pass-pa he ama y tlamw hapa chhao papangawh (5) ama tlo nahta chhao pangiasa va
na. Daihti sie lyma ta, 1st
term a vaw exam pita maluh pahrawh(10) tawhta pakha ngâlah ta a pass, cha cha
keima ei châ. Kheita ma ei pass tlamaw
ha tahpa chhao pahno khao hra na. Ei patheisa ka che hra mâh ta.
1st Term eima exam khai tawhta eima hyutuhp’enawh ryraona ta Cl – IV-nahzy
cha School liata a rie pahmao ( Study Camp) awpa tah ei ta, eima zydua ta eima
rie khai. Keimo pahrawh(10) hleikhô tawhta Cl – III liata a thai lei patluapa –
C. Beilakho ( Halleluia) nata K. Beipary chhao ama hlao pâ hra. Âmo hleikhô
heta Cl-VII (Board) a exam hra awpa, Middle School hâti panoh, ama class liata
thai lei patlua chai penawh ama hyutuh nah tao nawpa ama pahno khao leipa, ama
nô nata pawzy eima hyutuh nah liata ngiachhiena a hia ei ta, he liata a vaw rie hrapa ama y –J. Beipirôna ( Kei
uhtapa) nata B. Beinawkhai ama châ. Khaina lâ electric current zy a pha tu mah
leipa vâta ( Tahmâ chhao pha mah pyly vei)
Meiti-ô (Lamb) nata Meiti (Kerosene) a chei chyu pita azo châ eima chu
tyh. Meiti he thlakha ta ô kha(1) zy athyu
pakhy tyh pita Office liata eima soh tyh, eima Meiti a chhâ nahta Office lâ
vawh pita hyutuh nah pasaina ta eima kei ryh heih tyh.
Nama pachâna liata y awpa ei pangiasapa la, ‘Khaia!! Riethei âchhi
va dâh cha!!’ nama tah ngyu nahta ei pangiasa. Kha School lia khawh hmobao phapa
y hra vei sala lôhraona khochhihpa nata
phapa a y mâh ta; eima pachutuh nah hlao tlawkha hmah hlao hra vei sala, khih
thapasana, a khokheina nata apahnothaina ama hnei mâh ta; School hâti nah thai thei hra veih ei sala reingiana nata tah hmeiseihna palôhru ama hnei mâh ta. Kha
School liata tluta phahnai a ngiana a hluhpa khawh pahno mâh na, kô hluhpi a sie
tawhta pachâ pakua na ta. Cha zydua cha, eima ngiapâ hapa Khazohpa vâ deita a
châ.
Kô hluhpi a sie tawh chhao ta
ei palôh liata thi thai leipa la, Sir LC. Beichhitha(L) eima class room (Cl –
IV) lâ ei kha hmah a vaw ngia hmâ leipa ta chhâzaw râh la miah a siesaipa hapa khawh a
châ. A thi noh ta student nah zydua ( Public
Private Primary School, Khôpai) MTP nah ta thla ama vaw siekheina lâthlôh liata
poh vyhpa a bu khai pita ama o tlyhmia tawhta a thlâ su tlôna taihta eima
duahpa khaw ei mothlawh lia a lâ ngâthlâh tyh mâh ta, a châh chhâzaw hlâh
thlyu aw. Thotlâh lia pahrapa eima châ hnai ta, Mongyu reih ama cheipazy thei
awpa a sôh ngai ta kaw tyh, Maw reih hmah thei awpa a sôh. School eima kiah
tuachaina my, School tlyhmia liata eima pazia( Parade) no ta Bei Zisu thlahchhâ
miah pachupa ( Lord’s Prayer) rei awpa châ ta, Sir LC. Beichhihtha ta miah
chhihtha ta, kha noh ta a mongyu reih cheipa atahmâ taihta ei my thai leipa la
‘ Joint your hands, close your eyes and say the Lord’s Prayer’ a tahpa khaw a
tahmâ taihta my thei na. Mongyureih eima thei beih leipa hnai ta a ngia tah na
ta, a no chhao thata eima mo pasâh. Kha khawh, a mongyu reih cheipa ei thei
tuachaipa nata ahnôh chaipa a vaw châ haw. Palôhlie âchhih dâh rima cha la.
Sir, LC. Beichhihtha(L) lôh pahâh pata va sie mah y, na School hawtipa nah
chhao atahmâ la khih hro atlu hra vei sila eima pitloh ka che bâ; na hrialâhpa
nah chhao thokha School hro lazy hria ei ta, anodeikua ahluh viapa la ama hria
hlâh chy eima School lia khaw; thokha chhochhi la lahpinôzy hnei ei ta sawzy
taih ama py bâ. School nama padua tua no ta nama byuh chaipa hlao hneipa khaw atahmâ la hlao ama hnei khai bâ lah y. Vâ peirâh lia miah vaw mokhâh mah y,
noh khana noh lia eima vaw sie khai hra aw – na hrialâhpa nah nata na school hâtipa
nah chhao.
Kha daihti no khaw, Khôpai lia Computer hneipa ama y mâh tlâ ta
pahno na. Chavâta eima exam question zydua chhao ku ta ama ro tyh. School
thokha deikua Type-Writer ama hnei ta ei pahno. Test nata exam ta hlu pâ heih lao hei bao. Chadei châ vei, KG tawhta Cl – III taihta exam question ku ta sai ama ro lyma.
Student hluhpi châ ta ku ta ama ro tyhpa kha a châ. Ama tiamana hro
hro heta ‘Palyupalihna Nyupi’ he la ama phu kaw ta ei pahno.
He School a vaw duah tawhta eima khih a chuhaipa nata nôpaw nahzy
palôhru thata taopathi ta, a thla. Zâ la school eima bâh tawhta, eima zydua ta
sukha lia eima pôpakhy tyh English a chu awpa ta – KG-I
& II class room lia. Kha daihti no ta eima khih lia bie sâkha a laluah (Lar) chaipa la ‘What are you doing? I do my home work’ tahpazy khawh a châ. A daihti no la pahneichhi rai âchhih vei, atahmâ deikua la khata kha rei lai maw sila la pahneichhi chhao âchhih ngyu bâ thei aw. Eima nôpaw ( thokha) nah palôhru chhao atao pathi hmeiseih, eima hnôh lâ via la eima Mahnô nata mahpaw nahzy Sâh nata Bia liata byhnâ ama to thei nawpa ta Paw ama aw tyh. Atahmâ deikua la ama sawnah Doctor zy, IAS zy, MCS zy etc. ama châ/tlo thei nawpa ta lâ Khazohpa lâ ku ama dao/hia bâ. Cha zydua cha chhôhkha thlahchhâna tawhta tlyma; mydi thlahchhâna tawhta tlyma; a charei pakhyna liata zawpi thlahchhâna liata biepi eima thyuna dâh tawhta a lâh pasia ngai ta. He zydua he Public Private Primary School ( 'P/S - II' eima tah bâ aw) a vaw dua hapa vâ sâkha a châ hra tah lei awpa pasai na.
& II class room lia. Kha daihti no ta eima khih lia bie sâkha a laluah (Lar) chaipa la ‘What are you doing? I do my home work’ tahpazy khawh a châ. A daihti no la pahneichhi rai âchhih vei, atahmâ deikua la khata kha rei lai maw sila la pahneichhi chhao âchhih ngyu bâ thei aw. Eima nôpaw ( thokha) nah palôhru chhao atao pathi hmeiseih, eima hnôh lâ via la eima Mahnô nata mahpaw nahzy Sâh nata Bia liata byhnâ ama to thei nawpa ta Paw ama aw tyh. Atahmâ deikua la ama sawnah Doctor zy, IAS zy, MCS zy etc. ama châ/tlo thei nawpa ta lâ Khazohpa lâ ku ama dao/hia bâ. Cha zydua cha chhôhkha thlahchhâna tawhta tlyma; mydi thlahchhâna tawhta tlyma; a charei pakhyna liata zawpi thlahchhâna liata biepi eima thyuna dâh tawhta a lâh pasia ngai ta. He zydua he Public Private Primary School ( 'P/S - II' eima tah bâ aw) a vaw dua hapa vâ sâkha a châ hra tah lei awpa pasai na.
School liata eima rie pakhy chhôh heta châ miah pareisa ei ta, mydi
buakha rei heih pita o lâ tlâ adi thlâthli ma pi. A chu awpa miah pie ei ta,
eima thai nahta Office lâ va vawh pita eima pakiahsa(Test) lyma eima hyutuh nah
lia. Eima mô aw chy ta Sir Hc. Teisa ( Atei) ta ama thlahpa phoh miah chho
tyhpazy khawh nahthlie pha eima tah dâh tyh, vâ a vaw chhih ngaita kaw.
A zo châ a chu pita eima moku nahta hmo eima nie tyh – Châna( Motor chana ama bu tyh),
Thopi saipa nata Biscuit ( Bykha ta tlaw pangawh mâ chi),Iphô nata Siathluzy,
cha zydua cha eima khih nôpaw nahzy ta ama rypaona dâh hawhta miah pie tyh ei.
A via pachai ta he liata a rie pahmaona lia ama saw ypa nah nô nata pawzy ama hluh
via. A saw a rie pakhyna liata y leipa ta hmo miah vaw baopa hry liata atahmâ
taihta ei my thei leipa la Puhpa LC.Chalua ( Viakhu paw) a châ. Zâ kha cha alapihno
nata eima school lâ a vy ei ta Thopi nata Biscuit zy miah vaw cheipa hleikhô ta
pasyupalina thlô ngâsâpzy miah hlâ ta, eima ly ngai ta kaw, daihti reipi a sie
tawta chhao eima hyutuh thokha ( Sir Laizi nata Sir Atei) ama lyzie ama rei pazi ngâkaw tyh.
School o a y lei hnai ta, Puhpa Hc. Leisa nata a chhôhkha nahzy ta
ama o pha ngâsâpa cha School o châta hmâh awpa ta miah pasai ei ta, Khôpai VCP
vaw châ hapa nah thokha hlâta ama phahnai via syulyu rai rai, eima peimawhpa
chyhsa chhao ama châ – Khitlâh châ ta. Ano he Sir Teisa paw a châ.
A hmiata tua lâta ei vaw rei hapa chyhsa thokha nata pachutuhpa
nahzy hriaparaona, apasaina nata tiamana zawhzi ta Cl-IV Board Result vaw
puapa liata 1st nata 2nd sai ta hlaotlohna eima to. Cha
sie lymapa ta Cl-X nata Cl-XII result lia chhao thata hmasiena hmô awpa a y
pazi pâ lyma. Khôpai saw Cl- X pass rei awpa asô ngaita kaw tyh, y beih veih ei
la tahna, anodeikua a châhchâh ta hlaotlohpa pakha pahnoh la ama tyh hra. Atahmâ
la Kô 1 ta 10 pass ei ta, 1st Division liata papangawh ama pass-na
kô chhao a y bâ hra. Chadei châ vei Distinction taih eima hnei bâ. Cl-XII lia
chhao 1st eima y pathao bâ hra.
MSO, khopai ta a tliata liata Cl-X
nata CL-XII liata 1st lia a pass penawh a vaw chu pasia ei ta 90% he
P/S-II puapa sai ama vaw châ pâ heih. Eima School Motto 'Arise toward Progress' châ ta, eima Motto vá chhao a châ thlâh ngyu thei - he tlupo ta hma eima siepa hih - a motto hawhta hlaotlohna chhao eima hmô, Khazoh ngiachhiena vâ ta.
Mo pakha deita ta khih-tlâh tao pathi thei leipa ta; chhôhkha pakha
deita ta tao pathi thei hra vei; awnano, ano deita ta tao pathi thei hra leipa
ta; NGO’S chhao ano deita ta taopathi thei hra vei. Chavâta eima zydua ta lâthlôh
sâkha lia a chhi kho awpa peimawh ta; sukha lia ti hawhta eima lo kho tita la,
eima khih nohhâh y aw ta, Khazohpa Byhnâ to pita, chhâzaw hrona chhao eima to
pâ aw. Chadei châ vei, Thaina nata sona lâ chhao asâh pita, sasa nata thlah lâ
chhao Abeipa heta byhnâ reitiah lei mia patosa aw ta, miah vu aw. Sasa nata
thlahpa liata eima thatlôh thei nawpa ta hriaparao chyu suh vy, hriaparaona he
thatlôna châ tlô ta.
******** J. BEIKUZÔ*********
No comments:
Post a Comment