He chôchâh he mawrâh liata apahrâpa eima châna hawhta â eichhiana chhao hlu ngaita ta, chavâta ahy zy tlai he maw MIZO he atah awpi. Ei pachâ dâh ei vaw roh awpa châ ta, pachâ lei lâta tlyma' apha leita tlyma nata ahaona tlyma eima la tlâ lei awpata ahmiatuah chaita ei chahaw ei. Ei kha n'awpazy a châ pavâta ei Mara reih zy chhao reih ru kaw awta, tiama papuata nama vaw reih patlô cheingei awpa ta ei châ haw ei.
Mawrâh liata pihpa nata laiseihpa he cha maw reih eima thai khai tah theipa a châ. Kô 1961 hmialâ kha cha atahmâ ta maw reih vaw châ hapa LUSEI(Duhlian) he 70% ta eima hmâh, atahmâ deikua 95% lâta avaw pôh haw. A y zie cha maw reih hmâtuhpa eima pôh lyma tahna a châ. Radio nata chârona liata Missionary nah zy ta ama vaw hmâh tuapa vâta chhao a châ thei aw. Khâpa vâta Mizo atah khoh leipa maw eima châ? Maw rah liata Mizo atah khoh leipa eima y hôlô, apachâita Mara, Hmar, Lai nata Paite zy ama châ. He nahzy he Culture, reih nata Hawhrawh( A AW B) taihta âmo eih ta hnei eita, Bible nata Hlabu chhao âmo eihta ta ama hnei chyu hra.Deikua âmo eima maochhie hlâta khapa vâta Mizo atah khoh leipa maw ama châ achhâ(Reason) eima mo tua aw.
1. Khopathliana a y ma?
Marapaw tlaikao reih athai tu leipa nata tlaikaopaw maw reih athai tu leipa eima sai dâh anano.Pho he reih nata pihna su y leita thisai liata tlao a y, Mizo châ awta Maw reih thai kawpa he peimawh veih tahpa he athieta eima pahno awpa he apeimawh ngaita kaw hra, he he reih hro a chei p'eina ta Mizo ama /eima tah khoh leina chhâ sâkha a châ. M'iah pasi-pahrátuhpa kiah liata azituhpa hawhta nonai kawta y awpa he la Marapaw châtala raihnao kawpa a châ na ta pangiasa âchhih tu vei.
2. Constitution liata?
India dâhpi(Constitution) liata Maw râh tribe he Pawi, Lakher, Hmar, Paite,Mizo( Any lushai tribe) tahpa ta a y. He dâh tawhta eima sai khiah ta cha Mizo tahpa he Lusei pho chi nanopa zy( Sailo, Pachuau, Zadeng,Thangluah etc.) ngâlah heta apahly. "Lei liata dâh chahrypa châ avâ liata chhao chahrypa na a chá " tahpa kha eima Bible liata chhao eima hmô. Eima missionary nahzy(R.A. Lorrain) thachhâ-nodi papeisa leita eima râh liata miah ama paduapa he eima parao khiala Paw Khazoh palôh chhao a chhie aw, chavâta eima châna ( Identity) he pabohsa awpa a peimawh ngaita kaw. Lei(Loss) hry liata peimawh chaipa nata chi a chhi chaipa cha pho lei(loss) a châ ama tah tyh.
3.Historian biased ?
Eima historian; Maw râh liata chârohthaip'enawh( Writter)thokha zy he cha ama roh dâh
biased ngâsâ tyh tahpa he reih byu leita eima pahnopasia khai. Ama châ rohpa he sâkha(Lusei) la ngâlah ama baih tahpa alâpasia kaw tyh. Tlaikao paw ta Mara rah thâtih
ngakawpa tlyma;a chu ngakawpa tlyma a y hr'aw va tlyma? A ypa chhaota sákha-sâno hleikhô châ thlyu vei aw. Lâthlô kiah liata ie ama hmo nahta ' Lakher ek ' ama tahpazy la ama châbu liata eima lâna hrapa nata maniah ama pahno tyhna dâh a châ cha maw.
4. Eima chuna bu biased?
Beipa nah thâtih a chunabu liata a chu tyh pita,Mizo(Lusei) beipa nah thâtih saita abie thlâh. Eima hnô lâ daihti liana kha cha photo heta Bei eima hnei chyu mâh ta,Mara bei a chunabu( Mizo bu) liata eima Chupa pahno mâh va na. M.A (Mizo) patlô hâpa nahzy Mara bei pakha moh hmahta reih thei lei awpa hluhpi ama y, chatacha 'Mizo atah khoh leipa ei ta' tahpa ta maochhiepa eima cha hlâ chy va tlyma?
5. Hla lia he zaw?
Mizo idol ataopasuana liana heta maw râh liata pho chi nano-nanopazy eima kaona apha thla bao na ta, zakô lâ Viata Wilkinson B. Khuhly atla zâ Mara reih ta "Maphasy" atahpa thokha hluhpi seisiata pasi-paphrâpa hlupi ama y heih vei ma? Kheita Mizo ama tah ngâ khao thai muarua aw? Chapchar kut ahmâhna suhpi chaipa liata Mara hla ei kha chhâ ama sa ngai ma? Eikha chhâ Mara laihsai/Satlia Chapchar kut nota hlasa awpata ama hrua bei ma? Mizo eima tah leipa maochhie pata eima y hla chy tlyma?
Marasawzy chhao he chôchâh liana heta hmo eima tao chheipa tlyma, ado leipa tlyma hlupi a y hra. Maw reih sakhà-sano eima cheipazy apakhâ ngakawpazy he hmo do chaipa nata pha chaipa châ vei.
Reih thai hluhna he asosâhna chikha tlao a châ. Asu nata adaihti reihta, pachâna kawh kawpa hneina chôta chi nata pho he pabohsa lyma si la, eima thaichânazy eima khichhainazy ta tlao miah ama reih thei n'awpata mara râh cháta hria suh vy.
**********J. BEIKUZÔ*********
**********J. BEIKUZÔ*********
No comments:
Post a Comment